Usüredir kitap notları paylaşmadığımı fark ettim. The Economist tarafından, 2006 yılının en iyi iş kitabı seçilen Charles Fishman’ın “Wal-Mart Etkisi“ni sizlerle paylaşmak istiyorum.
Son 20 yılını NASA’dan Wal-Mart’a kadar önemli kuruluşların yapısını anlamak için çalışan Amerika’nın usta gazetecilerinden, ödüllü Charles Fishman’ın dinamik ve etkileyici üslubu ile Wal-Mart’ın olağanüstü başarısının arkasında nasıl bir iş modeli olduğu öğrenmiş oluyoruz.
Kitaptan aldığım notlar ve görüşlerim şöyle:
* İlk Wal Mart, 1962 yılında Sam Walton tarafından açıldı.
* Wal Mart’ın tek bir çekirdek değere, -düşük fiyat sunmak- takıntı derecesinde, dahice odaklanması gelmiş geçmiş en büyük ve en güçlü şirketi oluşturdu. Fortune dergisinin 2010 yılında yaptığı, dünyanın en büyük 500 şirketi araştırmasında, 1.sırada Wal Mart, 2.sırada ise Exxon Mobil yer alıyor.
* Exxon Mobil’in tüm dünyada çalıştırdığı eleman sayısı 90.000; buna karşılık Wal Mart’ın personel sayısı ise 1.600.000.
* Sam Walton’un çok temel bir düşüncesi vardı: “İnsanların hergün ihtiyaç duyduğu şeyleri herkesten biraz daha ucuza sat; bu ucuzluğu her zaman devam ettirirsen, müşteriler sana akın edecektir.”
* Sam Walton’un Amerikalılar hakkındaki sezgisi de son derece isabetlidir… Daha iyi bir fiyat karşılığında alışveriş rahatlığı, hizmet, keyif, moda ve kaliteden rahatlıkla feragat edebilir.
* Bay Walton, rakam adamıdır. Burada önemli olan rakamlar değildi elbette, rakamların dilini iyi anlamasıydı. Para gelir ve gider. Ancak paranın nasıl çalıştığını bilirseniz, üstünlüğü ele geçirirsiniz.
* Müşterileri çekme gücünün başlangıç noktası, düşük fiyattır.
* Wal Mart insan kaynakları yetkilisinin iş başvurusu yapan birisine sorduğu soru: “Daha önce yaptığınız her şeyi geçmişte bırakıp bizim yaptıklarımızı öğrenmeye istekli misiniz?
* Sam Walton’u yönlendiren “para hırsı” değil, “yarışmaydı.” Tekerlekli sandalyeyle oynayan tek bacaklı bir adama bile hiç acımazdı. 🙂
* Satış, bütün hastalıkları iyileştirir. Satışı yaratan nedir? 5 dolarlık indirim kuponu. Yani, fiyat.
* Wal Mart’ın fiyata odaklanması ve tedarikçinin işini kendi gündemine bağlı olarak rehin tutma yeteneği piyasaları tüketicilerin göremeyeceği ve tedarikçilerin de yeterince karşı duramayacağı bir şekilde bozup çarpıtmaktadır. Fiyatı; arz ya da talep değil, Wal Mart belirliyordu.
* “Ne zaman ıslık çalarak fiyatlara darbe indiren bir Wal Mart gülenyüzü görürseniz, bilin ki o an bir yerlerde bir fabrika işçisinin karnına bir yumruk inmektedir.” Wal Mart Motivasyon uzmanı Sherrie Ford
* Wal Mart’ın iş faaliyeti ya dağıtım sisteminin etkinliğini yükselterek, ya ürün tasarımını ucuzlatarak ya da daha ucuz işçilik yoluyla ürün fiyatını birkaç kuruş daha düşürme yönündeki kendi gözü doymaz iştahına dayanmaktadır.
* Sıradan bir Wal Mart’ın getirdiği yüzlerce kişilik yeni istihdam son tahlilde orada eskiden beri bulunan perakendecilerin istihdam kaybı pahasına gerçekleşiyor. Araştırmalar göstermiştir ki; Wal Mart’ın 5 yıl içinde bulunduğu kasabada yarattığı istihdam sadece 30’dur.
* 1990’a kadar Wal Mart hemen hemen hiç gıda maddesi satmıyordu. Bugün Wal Mart, dünyanın bir numaralı gıda maddeleri satıcısıdır.
* 2004 yılında Amerikalıların gıda maddelerine ödediği 775 milyar doların 124 milyar doları Wal Mart mağazalarında harcanmıştır.
* Wal Mart’tan alışveriş yapanlar, genelde işi yoğun olan ve toplu alışverişi tercih eden kişilerdir.
* Tek yerden ve daha ucuz alışveriş seçeneği giderek güçleniyor.
* Wal Mart’ın bulunduğu kasabalarda 10 yıl içinde yoksulluk oranındaki gerileme Wal Mart’ın bulunmadığı kasabalara göre %10 daha az gerçekleşmiş. Bir kasabada Wal Mart mağazasının açılmasının beş yıl içinde dört küçük işyerinin kapanmasına neden olduğu saptanmış. Kapanan işyerlerindeki işçilerin işsiz kalmasıyla ailelerin yoksulluk sınırına düşmüş olması mümkündür.
* 1000 teftiş haber verilmeden, 11.500 teftiş haber verilerek yapılmış. Buna karşın, denetlemelerin 9.900’ünde fabrikayı askıya almayı ya da göz altında tutmayı gerektirecek ölçüde ciddi ihlaller saptanmış.
* Wal Mart’tan satın alınan bir ürünün ortalama fiyatı 3 dolardır. Wal Mart’taki fiyatların, bulabileceğiniz en iyi fiyat olduğuna dair hiç korkmadan iddiaya girebilirsiniz. 🙂
* 2005’te Southwest bütün diğer Amerikan havayollarından daha fazla sayıda yolcu taşıdı. Southwest Havayolları sevilir ama Wal Mart sevilmez. Bunun nedeni, tarz meselesidir. Southwest’in özenle oluşturduğu şirket kimliğidir. Hava yollarının müşterilerine ucuz fiyat sunma şeklinde bir iş modeli benimsemiş olmasına rağmen Southwest çalışanları iyi ücret alırlar ve Wal Mart’takilerin aksine çalışanlar hep güleryüzlüdür.
* “Sizi sevmeleri için, sevilecek bir yanınız olmalı.” Saatchi & Saatchi’nin CEO’su Kevin Roberts.
* Ülkenin en büyük kenti olan New York’ta bir tane bile Wal Mart mağazası yok.
* Wal Mart’ın değerleri; alçak gönüllülük, yapmacıktan uzak olmak, tutumluluk, hırs, enerji, sıkı pazarlık azmi.
* Wal Mart torbaların her birinde basılı olan slogan: “Her zaman düşük fiyat. Her zaman. İkinci “her zaman” italikle ve altı çizili yazılmış, yani misyonu karıştırmaya olanak yok.
Wal Mart’ın tüm karını işçilere dağıtsanız, saatte 12 dolar bile olamayacağı ve bunun haftada 500 doların altında kalacağını düşünün. Öyleyse, Wal Mart daha iyi bir ücret verebilir, daha iyi bir sağlık sigortası sağlayabilir, ama bunun için fiyatları yükseltmesi gerekir. Bu da şirketin temel misyonuna zarar verir. Olayın etik mi değil mi tartışması ayrı bir konu ama odaklandığı misyon itibariyle Wal Mart tutarlı bir davranış gösteriyor.
Wal Mart için söylenen söz: “Amerika’da serbest piyasa kapitalizmini öldürdü.” 🙂 Halbuki Mustafa Özel Hoca, yıllardır söylüyor. “Kapitalizm, serbest rekabet düzeni değildir. Kapitalist kimse, hiçbir zaman piyasanın serbest olmasını istemez. Çünkü, kar marjı düşecektir. O yüzden kapitalizm, “piyasa düşmanı” olagelmiştir. Tekel, kapitalizmde ileri bir safha yahut istisnai bir durum değil, kuraldır.”
